5018‘e göre; belli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgedir.
2. BÜTÇEYLE İLGİLİ BİLİNMESİ GEREKENLER
-1215 Magna Carta -> Dünyada bütçe hakkının gelişimi
-1876 Kanuni Esasi -> Türkiye‘de ilk bütçe hakkı
-1908 -> II. Meşrutiyetle birlikte Sayıştay‘ın yeniden düzenlenmesi
-1909 -> Türkiye‘de modern anlamda ilk bütçe
-1911-2006 -> 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye
-2006-…-> 5018 sayılı KMYKK
-Bütçe Hakkı: Halkın bütçe yapma yetkisini kendi seçtiği temsilcileri aracılığıyla kullanmasıdır.
-Bütçe hükümet tasarrufu değil, TBMM (yasama) tasarrufudur.
- Özel bir kanundur. (her yıl hazırlanır)
3.BÜTÇENİN TEMEL ÖĞELERİ (4T)
A.TAHMİN: Bütçede gelir-gider tahmini
B.TASDİK: Yürütmenin hazırladığı bütçeyi yasama onaylar.
C.TEVZİN: Bütçede gelir ve giderlerin birbirine denk olması.
D.TAHDİT: Bütçenin belli bir süre geçerli olması.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÜTÇE TEORİLERİ
1. KLASİK BÜTÇE
-Denk bütçe esastır.
-Kamu harcamaları sınırı olamalıdır.
-Vergiler düşük oranlı dolaylı vergi olmalı.
-Borçlanma yapmayacaksın. (Yapacaksan uzun vadeli, yatırımları finanse etmek için, sermaye piyasalarından borçlanacaksın.)
2.DEVRİ BÜTÇE TEORİSİ (ALVIN HANSEN)
-Bütçenin yıllık olarak düşünülmesi yerine uzun süreli dönemler dikkate alınarak uygulanacak.
-Bütçe bazı dönemlerde açık/fazla verebilir. Bunun için devlet bütçesi içerisinde bir FON oluştur, fazla verdiği dönemlerde FONA at, açık verdiği dönemlerde FONDAN kaynak aktar, dengeyi sağla.
-Unutma ki! Önemli olan bütçe dengesi değil MALİ DENKLİKTİR.
Örneğin; Ekonomide genişleme varken 3 yıl bütçe fazlası ver. Ekonomide daralma olduğu zaman 3 yıl bütçe açığı ver. 6 yılda bütçe denkliğini sağla.
3. TELAFİ EDİCİ BÜTÇE TEORİSİ (SIR WILLIAM BEVERIDGE)
-Keynes‘ten fikir almış ve demiş ki ; Özel kesimin harcamalarının azalması sonucu ortaya çıkan eksik istihdam durumunun giderilerek ekonominin tam istihdamda dengeye gelmesi için eksik olan özel kesim harcamalarının kamu harcamaları ile telafi edilmesidir. Önemli olan tam istihdam sağlanıncaya kadar devletin açık verme derdine düşmeden harcamalara girişebilmesidir. Tam istihdam sağlandıktan sonra bütçe denkliğine yeniden riayet edilir.
-Burada da bütçe denkliği değil, önemli olan EKONOMİNİN DENGESİ sağlanmalıdır.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÜTÇENİN FONKSİYONLARI
KLASİK FONKSİYONLARI
1.İktisadi ve Mali Fonksiyonu: Kamu hizmetlerinin bir plan dahilinde olmasını, en az maliyetle yapılmasını, bütçenin denk olmasını ifade eder.
2.Hukuki Fonksiyonu: Bütçe bir kanundur. Bu kanun, yürütme organına yasama organı tarafından gelirlerin toplanmasına yetki ve giderlerin yapılmasına da izin veren bir kanundur. Özel bir kanundur. Her yıl yapılır.
3.Siyasi Fonksiyonu: Kamu ekonomisi içinde üretilecek mal ve hizmetlerin ne miktarda ve ne şekilde üretileceğine siyasi süreç içerisinde karar verilir. Bütçe bu siyasi süreçte oluşan tercihleri şekillendirip uygulanmasına olanak sağlar.
4.Denetim Fonksiyonu: Kamu maliyesinin ve mali işlemlerin belirtilen esas ve hedeflere uyumlu şekilde yürütülmesinin denetlenmesi şeklinde ortaya çıkar.
ÇAĞDAŞ FONKSİYONLARI
1.Yönetsel Fonksiyonu: Bütçe günümüzde özellikle devlet yönetiminde verimlilik ve etkenliği geniş ölçüde etkilediğinden ve kamu yönetiminde karşılaşılan güçlüklerin çözümlenmesinde yöneticilere yardımcı olduğundan kamu yönetiminin verim ve etkinliğini artırma aracı olarak kabul etmektedir.
2. Planlama Fonksiyonu: Bütçe sadece bir plan değilse de kamu kesiminin iktisadi bir planı niteliğindedir. Plan geleceğe ait ekonomik gelişmelerin belli bir sistem içinde yapılmasını sağlar.
3.Gelir ve Kaynak Tahsisi Fonksiyonu: Bütçe kamu ve özel sektör arasında kaynak kullanımını düzenlediği gibi gelirin yeniden dağılım fonksiyonuna sahiptir. (Kamu gelirlerinin toplanması, toplanan gelirlerin harcamalar ile dağıtılması).
4. Makro ekonomik Fonksiyonu:
a. Konjonktürel Fonksiyonu: Ekonomideki genel iniş çıkışları yani konjonktürel dalgalanmaları inceler ve genel iktisadi konjonktürü ayarlama görevi görür.
b. Telafi Edici Fonksiyonu: Ekonominin eksik istihdamda olduğu dönemlerde bütçe açığı, talep arttırıcı ve işsizliği azaltıcı bir işleve sahiptir.
c.Kalkınma Fonksiyonu: Bütçe kamu ekonomisinin tasarruf ve yatırım tercihlerini yönlendiren bir plandır. Bu anlamda kalkınma hamleleri açısından üzerine bazı işlevler düşmektedir.
d.İstikrarı Sağlama Fonksiyonu: Bütçenin fiyat istikrarı ve tam istihdamı sağlamasıdır.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÜTÇE İLKELERİ
1. KLASİK İLKELER
Genellik İlkesi:
Bütçede yer alacak tüm gelir ve gider tahminlerinin cinsi, tutarı ve kullanılmasında uygulanacak yöntem ile ilgilidir. Genellik ilkesi, üç noktada ağırlık kazanır:
a.Tüm gelir ve giderlerin bütçede gösterilmesi,
b.Bütçe yer alan gelir ve giderlerin gayri safi olarak belirtilmesi,
c.Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilememesidir (Adem-i tahsis).
Döner sermayeli işletme bütçeleri, şartlı bağış ve yardımlar, katma bütçeler, fon uygulamaları, bu ilkeden sapma gösterir.
Birlik İlkesi:
Bir kamu tüzel kişiliğinin bütçe yaparken tüm gelir ve giderlerini tek bir bütçe içinde toplanmasına birlik ilkesi denir.
YANİ; DEVLETİN BÜTÇESİ TEK OLACAK.
Yeknesaklık İlkesi:
Bütçede birlik ilkesinin devletin tüm gelir ve giderlerinin tek bir bütçede toplanmasını ifade etmektedir. Ancak uygulamada birlik ilkesinden sapmalar olduğunu görülmektedir.
Yeknesaklık ilkesi ise, bütçelerde benzer nitelikteki gelir ve giderlerin gruplandırılarak bir arada gösterilmesini ifade eden bir ilkedir. Birlik ve genellik ilkesinin daha esnek bir uygulamasıdır.
Toplama İlkesi:
Kamu idarelerinin tüm gelir ve giderleri bütçelerinde gösterilmesi ve benzer nitelikteki bütçelerin bir araya toplanmasıdır. Merkezi Yönetim Bütçesi, Mahalli İdare Bütçeleri ve Sosyal Güvenlik Bütçeleri ayrımı toplama ilkesini ifade etmektedir.
Ön İzin ve Bölümler İtibariyle Onaylanması İlkesi:
Bütçenin mali yıla girilmeden önce onaylanmış ve kanunlaşmış olmasının öngörülmesi ön izin ilkesidir. Bu sayede yasama organı yürütme organına bütçenin uygulanabilmesine ilişkin izin vermiş olacaktır.
Yıllık Olma İlkesi:
Bütçe esas itibariyle hemen her ülkede bir yıl için geçerlidir
Denklik İlkesi:
Bütçenin gelir ve gider kalemlerinin birbirine denk olmasıdır.
BÜTÇE DENK BAĞLANMAK ZORUNDA
AKTİF = PASİF
Fiskalite İlkesi (Mali Olma):
Bu ilke bütçede mali anlamda sınırları ifade etmektedir. Buna göre bütçede aşağıda belirtilen esaslara uyulmak zorunludur;
a.Yürütme organı bütçede yer alan ödenek miktarından fazla harcama yapamaz,
b.Bütçede belirtilmeyen bir kaleme harcama yapılamaz,
c.Bütçede sadece mali hükümlere yer verilmesinin sağlanarak ve mali hükümler dışında hükümler konulamaz.
d.Bütçede, ödenekler belirli amaçları gerçekleştirmek üzere tahsis edilir ve başka bir amaca harcanamaz (giderlerde tahsis).
Doğruluk ve Samimilik İlkesi:
Bütçe öngörülerinin elden geldiği ölçüde gerçek durumu yansıtması ve mevcut koşulların ortaya konulması doğruluk ilkesini, gerek gider gerekse gelir tahminlerinin ortaya konulmasında, doğruluğuna inanılan hususların içtenlikle ortaya konmasına ise samimilik ilkesi denir.
Açıklık ve Alenilik İlkesi:
Bütçe ile tüm belge ve hesapların kamu tarafından eleştiriye olanak sağlayacak şekilde açık bulundurulmasını ifade eder. Bütçenin tümüne ve özellikle gelir ve gider cetvellerine açıklık getirmektir. Alenilik ilkesi, bütçe ile ilgili tüm işlem ve uygulamaların, herkesin gözü önünde, herhangi bir gizlemeye başvurulmaksızın gerçekleştirilmesini öngörmektedir.
2.ÇAĞDAŞ İLKELER
Makro ekonomik İstikrar ilkesi:
Bütçelerin hazırlanması ve uygulanmasında, makro ekonomik istikrarla birlikte sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak esastır.
Performans ve Mali Kontrol İlkesi: Bütçeler kalkınma planı ve programlarda yer alan politika, hedef ve önceliklere uygun şekilde, idarelerin stratejik planları ile performans ölçütlerine ve fayda-maliyet analizine göre hazırlanır, uygulanır ve kontrol edilir.
Planlama İlkesi:
Bütçeler, stratejik planlar dikkate alınarak izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte görüşülür ve değerlendirilir.
Uluslararası Standartlara Uygunluk İlkesi:
Bütçeler kurumsal, işlevsel ve ekonomik sonuçların görülmesini sağlayacak şekilde Maliye Bakanlığınca uluslararası standartlara uygun olarak belirlenen bir sınıflandırmaya tabi tutularak hazırlanır ve uygulanır.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÜTÇE TEKNİKLERİ
-Ödenekler hizmetlere tahsis edilirken önemli olan ÖRGÜTLERİN İHTİYACIDIR.
-O halde; Unutma ki burada kamu harcamalarında KURUMSAL SINIFLANDIRMA yapılır. Kurumsal sınıflandırma varsa burada merkezi yönetim ve merkezi kontrol anlayışı vardır.
-Girdi odaklıdır sonuçlara bakmaz. O Halde ;
-SADECE mali denetimi kale alır, performans denetimini sallamaz.
-Bütçe teknik bilgi ve ihtiyaçlara göre değil, siyasal anlayışa göre yapılır. O halde;
-Plan bütçe ilişkisi kurulmaz(kısa vadeli olduğundan)
-Sayısal analiz tekniklerden yararlanmaz.
-Kalifiye eleman alıp masrafa girmez. Böyle olunca kolay hazırlanır, maliyeti de ucuz olur.
2. PERFORMANS BÜTÇE (TÜRKİYE'DE UYGULANAN BÜTÇE TEKNİĞİ )
(EN UCUZ MALİYET- EN YÜKSEK HİZMET)
-Devletin gerçekleştirdiği hizmetlerle bunların birim maliyetinin önem kazandığı bütçe sistemi
-Yapılacak hizmetin en ucuza nasıl yapılacağını belirtir.
-Eldeki kaynaklarla EN YÜKSEK hizmet çıktısını hedefler
-Örneğin; Temel eğitim hizmetinde
Çıktı->Mezun öğrenci sayısı
Sonuç->İş bulan öğrenci sayısı
3.PROGRAM BÜTÇE
-Hangi hizmetleri belli kaynaklarla en yüksek TOPLUM REFAHINI nasıl sağlarız?
-Alternatif programlar arasından en RASYONEL seçimi yapma fırsatı veren bütçe sistemi
-O halde ;
İsrafı ÖNLER, AMAÇLAR ön planda olur.
-Süresi 1 yıldan uzundur
(İstanbul-Ankara arası ulaşımı nasıl sağlamalıyım. Hava yolu-Kara yolu-Demir yolu)
4. PLANLAMA-PROGRAMLAMA-BÜTÇELEME- SİSTEMİ (PPBS)
-Kamu faaliyet programları ile belirlenen hedefler ve kamu kaynakları arasındaki ilişkileri ele alır.
-4 AŞAMASI VAR;
1.PLAN-> 2.PROGRAM->3.BÜTÇELEME->4.SİSTEM ANALİZİ
-YARARLARI
a.Tüm kamu faaliyetlerinde uygulanır.
b.Bütçe uygulamalarına açıklık getirir. Denetimin etkinliği artar.
c.Yöneticilerin sorumlulukları artar.
d.Esnektir
e.FONKSİYONEL sınıflandırma esastır.
f.Tercihleri sıraya koyarak en rasyonel seçimi yapma fırsatı verir.
-SAKINCALARI
a.Amaçların belirlenmesi bazı durumlarda güçtür.
b.Geleceğe ilişkin planlar yapılırken belirsizlik çoğu kez dikkate alınmaz.
c.Bütçe hazırlanması ve uygulamasından kimler sorumlu olacak.
d.Uygulanması için bolca kalifiye eleman gerekli (maliyet artacak)
e.Sistem genelde kamu giderleri üzerinde durur, gelirleri ihmal eder
f.Sistemi kusursuz olarak görüp sıkı sıkıya bağlı kalınması yöneticileri yanılgıya düşürür.
g.bütçenin sosyal fonksiyonunu ihmal eder, mali ve ekonomik fonksiyonu ön plana çıkartır.
5.SIFIR ESASLI BÜTÇELEME
-Hizmetler sanki her yıl yeniden yapılacakmış gibi düşünülerek ödeneklerin verilmesidir.
-Geçmişi olmayan bütçedir.
-Düşük öncelikli hizmetlerden çok, yüksek öncelikli hizmetlere önem veren bir sistemdir.
6.YATIRIM BÜTÇESİ
-İsveç‘te uygulanıyormuş.
-Bütçeyi 2‘ye ayırır
1.Cari – Transfer Bütçesi
2.Yatırım Bütçesi
7.TORBA BÜTÇE
-Harcama kalemlerine bütçeden ayrı ayrı ödenek verilmez.
-Kuruluşlar ödenek kullanımında serbest.
Hal böyleyken israf alır başını gider.
8.ANALİTİK BÜTÇE (Bir sınıflandırma tekniğidir.)
-4‘lü bir kod yapısı vardır;
A.Kurumsal Sınıflandırma: Program sorumlularının saptanmasını sağlamakla, performans hedeflerinin gerçekleşmesinde sorumlu olanları ortaya koyar.
B.Fonksiyonel Sınıflandırma: Sektörel tavanların belirlenmesine yardımcı olarak orta vadeli harcama sistemi ile kurum bütçeleri arasında ilişki kurar.
C.Ekonomik Sınıflandırma: Kamu hizmetlerinin en etkin yöntemlerle geliştirilmesini sağlayacak strateji tercihlerinin bütçeleştirilmesine olanak sağlar.
D.Finansman Tipi Sınıflandırma: Kamu hizmetinin hangi kaynaklardan finanse edildiğini gösterir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
5018’E GÖRE BÜTÇE TÜRLERİ
MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ
1.GENEL BÜTÇE
-Tek bir nakit idaresine sahiptir.
-DEVLET TÜZEL KİŞİLİĞİNE sahiptir. (kendilerine ait Kamu tüzel kişiliği YOK)
-Kendilerine ait mal varlığı ve gelirleri YOKTUR.
-Ağırlıklı olarak tam kamusal mal ve hizmet üretirler.
-Ödenekleri yetmezse; YEDEK ÖDENEK kaleminden ödenek alabilirler.
-Genellik ve birlik ilkesine uygundur.
-I Sayılı Cetvelde yer alırlar; TBMM, CB, BAŞBAKANLIK, SAYIŞTAY, BAKANLIKLAR, YÜKSEK MAHKEMELER, MÜSTEŞARLIKLAR(SAVUNMA SANAYİ MÜSTAŞARLIĞI HARİÇ), …KOMUTANLIĞI,…
2.ÖZEL BÜTÇE
-Bir bakanlığa veya belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulur.
-Kendilerine ait KTK‘leri vardır.
-Kendilerine ait nakit idareleri vardır.
-Kendilerine ait mal varlıkları ve gelirleri vardır.
-Genellikle yarı kamusal mal ve hizmet üretirler.
-Ödenekleri yetmezse genel bütçeden HAZİNE YARDIMI alırlar.
-Genellik ve birlik ilkesine aykırıdır.
-II Sayılı Cetvelde yer alırlar.YÖK, ÖSYM,ÜNİVERSİTELER, DİĞER İDARELER (TÜBİTAK, GSGM , OGM, VGM, SAVUNMA SANAYİ MÜSTEŞARLIĞI……)
3.DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUM BÜTÇESİ
-Özel kanunla kurulurlar.
-Mal ve hizmet üretmez, kural ve norm koyar. Bunların uygulanmasını izler ve denetlerler.
-Kendi KTK‘leri vardır.
-Kendilerine ait mal varlığı ve gelirleri vardır.
-Ödenekleri yetmezse genel bütçeden HAZİNE YARDIMI alırlar.
-Genellik ve birlik ilkesine aykırıdır.
-III Sayılı Cetvelde yer alırlar; RTÜK, SPK, BDDK, EPDK, TAPDK, KĠK, REKABET KURUMU, BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURUMU
MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇESİ = GENEL BÜTÇE + ÖZEL BÜTÇE + DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KURUM BÜTÇESİ – HAZİNE YARDIMLARI
MAHALLİ İDARELER BÜTÇESİ
1.İL ÖZEL İDARELERİ
a.VALİ bütçeyi hazırlar
b.Hazırlanan bütçe İL DAİMİ ENCÜMENİ‘NE ve İL GENEL MECLİSİ‘NE sevk edilir.
c.İL GENEL MECLİSİ tarafından onaylanan bütçe VALİ tarafından İÇİŞLERİ BAKANLIĞINA gönderilir.
d.İÇİŞLERİ BAKANLIĞI bütçeyi konsolide eder.
2.BELEDİYE BÜTÇELERİ
a.Bütçeye hazırlık aşaması BELEDİYE BAŞKANININ talimatıyla başlar.
b.BELEDİYE DAİRELERİ ve BELEDİYE HESAP İŞLERİ MÜDÜRÜ tarafından hazırlanır.
c.Hazırlanan bütçe BELEDİYE BAŞKANI tarafından BELEDİYE ENCÜMENİNE gönderilir.
d.ENCÜMEN 2 AY bütçeyi inceler ve BELEDİYE BAŞKANI tarafından BELEDİYE MECLİSİNE sevk edilir.
e.BELEDİYE MECLİSİ onayı basar.
f.Onaylanan bütçe 7 gün içerisinde VALİ ya da KAYMAKAMA gönderilerek bütçe yürürlüğe girer.
3.KÖYLER
(5018 KAPSAMINDA YER ALMAZLAR)
a.Bütçe MUHTAR ya da İHTİYAR HEYETİ tarafından hazırlanır.
b.VALİ ya da KAYMAKAM tarafından onaylanır.
4.MAHALLİ BİRLİKLER
-Mahalli birliklerin ve BİT‘lerin bütçelerini kapsar.(Unutma! BİT‘lerin denetimini SAYIŞTAY YAPAR)
-EGO, Halk Ekmek, İETT…
(BİT=Belediye İktisadi Teşebbüsü)
SOSYAL GÜVENLİK KURULUŞLARI BÜTÇESİ
SOSYAL GÜVENLİK KURUMU
-Sosyal güvenlik hizmeti sunmak üzere kanunla kurulan ve IV. Sayılı cetvelde yer alan idarelerin bütçesidir.
-Giderlerini üyelerinden toplamış oldukları kendi gelirleriyle karşılarlar.( BÜTÇELERİNİ KENDİ HAZIRLARLAR)
-ANCAK; gelir gider açığı ortaya çıkması halinde genel bütçeden yapılacak TRANSFER HARCAMALARIYLA bu açık kapatılır. Bunların ayrıntılı harcama programları TBMM‘de Bütçeyle birlikte görüşülür.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÜTÇENİN UYGULANMASI
1.GELİRLERİN TOPLANMASI
-Kamu gelirlerinin TARH-TEBLİĞ-TAHAKKUK-TAHSİL işlemleridir. (Gelirlerin toplanmasına BÜTÇE KANUNU ile mümkündür)
-Gelir bütçesinin hazırlanmasında görev ve sorumluluk Maliye Bakanlığı‘na aittir.
-Gelir bütçesini hazırlayan ve Gelirleri toplamak için yetkili kuruluş ―Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığıdır.
1.1.Gelirlerin Tahmin Yöntemleri
a.Otomatik Yöntemler: Uygulanması biten son bir ya da birkaç yılın kesinleşen rakamları yeni yılın tahmini olarak kabul edilir.
b.Doğrudan Doğruya Tahmin Yöntemi: Otomatik yöntemlerin aksine tahminlerin yapılmasında geçmiş dönemlerdeki uygulamalardan faydanılmakla beraber bunlara bağlı kalınmaksızın; konjonktürdeki değişmeler değerlendirilerek gelir bütçesi tahminleri yapılır.
2.GİDERLERİN YAPILMASI
a.Bütçede belirtilen ödeneklerin kullanılması ancak Maliye Bakanlığının ödenekleri serbest bırakmasıyla mümkün.
b.Ödenekler yılın ilk 6 ayı ve ikinci 6 aylık dönemi için AYRI AYRI SERBEST bırakılır. İkinci 6 aylık ikişer dönem olarak da serbest bırakılabilir.
c.Harcama yetkilisi harcama talimatı vermesiyle harcamalara girişilir. Gerçekleştirme görevlisi harcamayı yapar.
--BÜTÇE EMANETİ
-Ödeme emri belgesine bağlandığı halde yıl içerisinde ödenmeyen giderler bütçede emanet hesabına alınarak gider yazılır ve buradan ödenir.
-Mali yıl sonundan başlanarak 5 yıl boyunca alacaklıları tarafından mazeret gösterilmeyen borçlar zamanaşımına uğrar ve kamu kurumu lehine gelir olarak yazılır.
--AVANS VE KREDİ İŞLEMLERİ
-Harcama yetkilisinin uygun görmesi, sözleşmede belirtilmesi, sözleşme tutarının %30‘u geçmemek şartıyla ve benzeri nedenlerle bazı giderler için avans verilebilir ya da kredi açılabilir.
1.Bütçe içi avans ve kredi işlemleri; Mutemet avansları, mutemet kredileri ve akreditifler, yolluklar.
2.Bütçe dışı avans ve kredi işlemleri; Müteahhit avansları ve özel yasalara dayanılarak yapılan ödemeler.
3.ÖDENEKLERLE İLGİLİ İŞLEMLER
3.1.Yedek Ödenek:
Bütçe kanunu hazırlanırken öngörülen harcama tertiplerinin yeterli olmaması ya da öngörülmeyen hizmetlerin ortaya çıkması halinde sadece GENEL BÜTÇEDEKİ kamu idarelerine aktarılmak üzere, cari yıl genel bütçe giderlerinin %2‘sini aşmamak kaydıyla Maliye Bakanlığı bütçesine konulan ödenektir.
-Ödenek aktarımında yetkili Maliye Bakanlığı'dır.
-Mali yıl içinde yapılan aktarmalar mali yıl bitimini takip eden 15 gün içinde Maliye Bakanlığınca ilan edilir.
NOT: Özel Bütçeli Kuruluşlar Yedek ödenekten pay alabilirler.
3.2. Ödenek Aktarması
3.2.1.Kurumlar arası Ödenek Aktarması
Merkezi Yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçeleri arasındaki ödenek aktarımı sadece kanunla yapılır.
3.2.2.Kurum içi Ödenek Aktarması:
Merkezi Yönetim kapsamındaki kamu idareleri aktarma yapılacak tertipteki ödeneğin %5‘ine kadar kendi bütçeleri içerisinde aktarma yapmaya yetkilidir.
Bu şekilde yapılan aktarmalar 7 gün içinde Maliye Bakanlığına bildirilir.
3.3.Ek Ödenek (Ek Bütçe)
Yıl içerisinde ödeneği yetmeyen kuruluşlara yedek ödenekten aktarma yapılır. Ancak yedek ödeneğin yetmediği hallerde ek ödenek talebi ile ek bütçe hazırlanır. Kanunlaşarak yürürlüğe girer.
3.4. Olağanüstü Ödenek
Genel veya kısmi seferberlik, savaş ilanı veya Bakanlar Kurulu kararıyla zorunlu askeri hazırlıkların yapıldığı olağanüstü dönemlerde MSB, JANDARMA GENEL KOMUTANLIĞI, SAHİL GÜV. KOM., bütçelerindeki ödenekler BİRLEŞTİRİLEREK kullanılır. Bu durumda mevcut ödenekler yeterli olmazsa toplam ödenek tutarının %15‘ine kadar ek harcama yapılabilir.
3.5.ÖRTÜLÜ ÖDENEK
Kapalı istihbarat ve kapalı savunma hizmetleri, devletin milli güvenliği ve yüksek menfaatleri vb. nedenlerle BAŞBAKANLIK BÜTÇESİNE konulan eklerdir. Bu ödenek, genel bütçe başlangıç toplamının %0,5‘ini geçemez.
Örtülü ödeneği kullanma yetkilisi;
-Başbakan + Maliye Bakanı + İlgili Bakan. Tarafından imzalanan ORTAK kararname ile olur.
4.HAZİNE İŞLEMLERİ
Bütçenin gelir ve giderlerinin yer ve zaman bakımından uyumlaştırılmasıdır.
-Yer bakımından hazine işlemleri : Gelir fazlası olan yerlerden, gelir açığı olan yerlere yapılan aktarımlardır. Bu durum hazinenin parasal aktarımıyla gerçekleştirilir.
-Zaman bakımından hazine işlemleri: Yıl içerisinde gelir ve giderler arasında uyuşmazlık söz konusu olduğunda hazine, hazine bonosu aracılığıyla nakit sıkıntısını giderir.
5.BÜTÇE HESAPLARININ KAPATILMASI
5.1. Hesap Aktarma Usulleri
Egzersiz Usulü
-Gelir ve giderlerin kapatılması bütçenin mali yıla bağlı kalınmaksızın tamamıyla uygulanması ile sağlanır.
-Yıllık ilkesine ters.
-Denetimi zayıf.
-Hesaplar birbirine karışır.
-İsraf ve savurganlığa neden olur.
-Harcamalara esneklik tanır.
Jestiyon Usulü (Türkiye'de uygulanan usul)
-Kamu gelirleri tahsil edildiği, giderler ise gerçekleştiği yılda kaydedilir.
-Denetim güçlü ve etkin.
-Tasarruf sağlar.
-Yıllık ilkesiyle uyuşur.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
KESİN HESAP KANUN TASARISI
-TBMM‘nin kesin hesap kanun tasarısını onaylaması ile bütçe AKLANIR.
3.Kesin Hesap Kanun Tasarısını MALİYE BAKANLIĞI hazırlar.
-İzleyen Mali Yılın HAZİRAN sonuna kadar BAKANLAR KURULU tarafından Kesin Hesap Kanun Tasarısı TBMM‘ye sunulur. Bir örneği de SAYIŞTAY‘a gönderilir.
GENEL UYGUNLUK BİLDİRİMİ
1.SAYIŞTAY;
-İdari Faaliyet Raporlarını
-Genel Faaliyet Raporlarını
-Dış Denetim Raporlarını
Dikkate alarak GENEL UYGUNLUK BİLDİRİMİNİ hazırlar
2. GENEL UYGUNLUK BİLDİRİMİ
- Kesin Hesap Kanun Tasarısının verilmesinden başlayarak en geç 75 gün içinde TBMM‘ye sunulur
NOT: TBMM bir önceki yıla ilişkin idari faaliyet raporları, genel faaliyet raporları sonraki döneme ilişkin Merkezi Yönetim bütçe kanun tasarısını birlikte görüşür. Ancak bu raporlar ile GENEL UYGUNLUK BİLDİRİMİ ivedilikle görüşülür.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
DEVLET BÜTÇESİNE İLİŞKİN MUHASEBE SİSTEMLERİ
1.KAMERAL MUHASEBE SİSTEMİ : Bütçe ile ilgile rakamlar, gelir gider tahakkukunu bütçe tertibine göre veren sistemdir.
2.SCHEINDER MUHASEBE SİSTEMİ: Kameral muhasebe sisteminde belirtilen işlemlerin yanı sıra bütçe dışı alacak ve borç ilişkilerine de hesaplarda yer verilir.
3.CONSTANTE MUHASEBE SİSTEMİ: Devlete ait mal varlığı hesaplarını da bütçe hesaplarını da katar
4.LOGİSMOGRAFİ MUHASEBE SİSTEMİ : Malvarlığı ve işletme hesaplarını birlikte gösteren sistemdir. Devlet malın sahibidir. Memursa, malın yöneticisidir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
BÜTÇENİN DENETİMİ
1.YASAMA DENETİMİ: Bütçenin hazırlanması ve hesapların kapatılması sırasında yasama organın yaptığı denetimdir.(Sayıştay‘ın yapmış olduğu denetimleri yasama organı adına yapar)
2.YARGI DENETİMİ: Sayıştay tarafından yapılan denetimdir. (Dış denetim) yasalara aykırı olan usulsüz işlemleri inceler
3.İDARİ DENETİM: Harcamaların yapılması sırasında Harcama Yetkilileri, BÜMKO ve Mali Hizmet Birimi tarafından yapılan denetimdir. ( İç Kontrol Sistemi iç denetimdir.)
5018 SAYILI KMYKK’YE GÖRE İÇ KONTROL SİSTEMİ VE DIŞ DENETİM
1. İÇ KONTROL SİSTEMİ
Kamu faaliyetlerine ilişkin tüm gelir ve giderler ile kamuya ait tüm varlık ve yükümlülüklerin amacına ve mevzuata gerçekleştirilmesini sağlamaktır. 2‘ye ayrılır;
Harcama Öncesi İç Kontrol - Harcama Sonrası İç Kontrol
-İç Denetim: İç denetçiler tarafından yapılır. İç Denetçi iç denetim raporlarını hazırlarken ÜST YÖNETİCİNİN görüşlerini almak zorundadır.
-İç denetçiler hazırladıkları raporu İÇ DENETİM KOORDİNASYON KURULU‘NA sunarlar.
-----İç Denetim Koordinasyon Kurulu: 7 üyeden oluşur. Üyeleri BAKANLAR KURULU atar.
Üyeleri: 1 Başbakanın, 1 DPT Müsteşarının Bağlı olduğu Bakan, 1 İç İşlerinin Bağlı olduğu Bakan
1 Hazine Müsteşarının Bağlı Olduğu Bakan, 3 Maliye Bakanının ÖNERİSİ üzerine seçilir.
Görev süresi 5 yıl. Görev süresi bitenler yeniden atanabilir.
2. DIŞ DENETİM
-Sayıştay tarafından yapılır.
-Sayıştay bu denetimi genel kabul görmüş muhasebe standartlarına göre yapmalıdır.
-Sayıştay kararı kesindir. Ancak bir kereye mahsus olmak üzere 15 gün içinde kararın düzeltilmesi istenebilir.
-Sayıştay denetimini ise TBMM Başbakanlık Divanı tarafından kurulan bir komisyon yapmaktadır.
NOT: Sayıştay; KÖYLERİ, MESLEKİ KURULUŞLARI VE KENDİSİNİ DENETLEYEMEZ. Diğer bütün kuruluşların denetimi Sayıştay tarafından gerçekleştirilir. Buna TBMM’de dahildir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder